Ο ΣΕΑΜΕ απέστειλε έγγραφο με τις παρακάτω παρατηρήσεις, στο πλαίσιο της Διαβούλευσης για το «Σχέδιο νέου οδηγού υγιεινής για επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης» της Π.Ο.Ε.Σ.Ε. (Πανελλήνια Ομοσπονδία Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων) (Δείτε σχετική ανακοίνωση).
Αρχικά επισημαίνουμε ότι, όπως διαπιστώνουμε από την ανάγνωση του οδηγού, δεν έχουν ληφθεί υπόψη: (α) η ισχύουσα Υγειονομική Διάταξη 47829/2017 (ΦΕΚ 2161 τεύχος Β'/23.06.2017), στην οποία αναγράφονται οι: «Υγειονομικοί όροι και «προϋποθέσεις λειτουργίας επιχειρήσεων τροφίμων / ποτών και άλλες διατάξεις», (β) ο «Οδηγός ορθής πρακτικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση προστασίας από ζωικούς εχθρούς και έντομα στις επιχειρήσεις τροφίμων» Η σύνταξη του Οδηγού έγινε με μέριμνα του Συνδέσμου Εταιρειών Απεντόμωσης και Μυοκτονίας Ελλάδας (ΣΕΑΜΕ) και την υποστήριξη του ΕΦΕΤ καθώς και διάφορων συνδέσμων/κλάδων που σχετίζονται με τα τρόφιμα. Ο οδηγός αξιολογήθηκε και εγκρίθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΦΕΤ, με την υπ. αριθμ. 515/21-12-2015 απόφαση.
Ως Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Καταπολέμησης Εντόμων και Τρωκτικών, επισημάναμε επιπλέον τα κάτωθι:
(1) Στην Οδηγία υπ’ αριθμό 48, της παραγράφου «ια. Έλεγχος παρασίτων», αναγράφεται μεταξύ άλλων ότι: «…Εξάλειψη των παρασίτων μπορεί να γίνει με τη βοήθεια των δολωμάτων, σπρέι, και παγίδων….». Η περιγραφή η οποία αναφέρεται σε καταπολέμηση με χρήση βιοκτόνων δεν είναι ακριβής.
Αρχικά αναφέρουμε ότι Καν.(ΕΚ) 852/04 παρ ΙΧ σημ.4, για την υγιεινή των τροφίμων αναγράφεται μεταξύ άλλων ότι: «….4. Πρέπει να εφαρμόζονται κατάλληλες διαδικασίες για να διασφαλίζεται ότι ελέγχονται τα επιβλαβή ζώα. Πρέπει επίσης να υπάρχουν κατάλληλες διαδικασίες για να εμποδίζονται τα οικιακά ζώα να εισέρχονται σε χώρους όπου παρασκευάζονται, διακινούνται ή αποθηκεύονται τρόφιμα (ή, εάν το επιτρέπει η αρμόδια αρχή σε ειδικές περιπτώσεις, να εμποδίζεται η μόλυνση λόγω της εισόδου αυτής)».
Στον «Οδηγός ορθής πρακτικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση προστασίας από ζωικούς εχθρούς και έντομα στις επιχειρήσεις τροφίμων», διευκρινίζεται ότι αν θέλαμε να δώσουμε λοιπόν, έναν ορισμό για ένα Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παρασίτων (Integrated Pest Management - IPM), θα λέγαμε ότι είναι η διαδικασία επίλυσης παρασιτολογικών προβλημάτων συλλέγοντας και καταγράφοντας όλα τα ευρήματα και τις πληροφορίες, έτσι ώστε να σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα ελέγχου το οποίο αφενός μεν θα έχει τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα με τη μικρότερη αρνητική επίδραση στους ανθρώπους και το περιβάλλον, αφετέρου θα λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα που θα προλαμβάνουν επανεμφάνιση της προσβολής.
Οι βασικές αρχές που πρέπει να εκπληρώνει ένα πρόγραμμα IPM είναι:
Εκπαίδευση των εμπλεκομένων και πλήρη γνώση των αναγκών του πελάτη. Το σύστημα ΙΡΜ πρέπει να σχεδιάζεται από ειδικούς επιστήμονες σε συνεργασία με εκπροσώπους της επιχείρησης στην οποία θα εφαρμοσθεί. Θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι να κατανοήσουν τους στόχους του συστήματος και τις αρμοδιότητες των εμπλεκομένων.
Ανάλυση της προσβολής (είδος παρασίτου, στάδιο βιολογικού κύκλου, μέγεθος προσβολής, χώρος προσβολής, κατάσταση κτηριακών εγκαταστάσεων, περιβάλλον χώρος κ.λ.π.).
Λήψη βραχυπρόθεσμων διορθωτικών ενεργειών (περιορισμένη και επιλεκτική χρήση παρασιτοκτόνων ή εφαρμογή άλλων μεθόδων καταπολέμησης, εφόσον αυτή απαιτείται).
Λήψη μακροπρόθεσμων προληπτικών ενεργειών (παρακολούθηση του πληθυσμού με παγίδες και φερομόνες, μόνωση και κλείσιμο των εισόδων των παρασίτων, πρόγραμμα καθαρισμού των εγκαταστάσεων και μηχανημάτων κ.λ.π).
Έλεγχος, καταγραφή και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος και της αποτελεσματικότητας των επί μέρους μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν.
Επανέλεγχος όλου του προγράμματος μαζί με τον πελάτη.
(2) Στην Οδηγία υπ’ αριθμό 49, της παραγράφου «ια. Έλεγχος παρασίτων», αναγράφεται μεταξύ άλλων ότι: «Απαιτείται η ύπαρξη κάτοψης όπου απεικονίζονται οι θέσεις των δολωματικών σταθμών.» Επισημαίνουμε ότι στην κάτοψη πρέπει επίσης να αποτυπώνονται οι φερομονικές παγίδες, οι παγίδες μηχανικής σύλληψης τρωκτικών, το δίκτυο ηλεκτρικών εντομοπαγίδων και οι συσκευές αυτόματου ψεκασμού. Ειδικά για τις συσκευές αυτόματου ψεκασμού, χρειάζεται αυξημένη προσοχή και επανέλεγχος των αδειών χρήσης σε όσες έχουν ήδη εγκατασταθεί. Στο υπ΄ αριθμό πρωτοκόλλου 11503/338331 έγγραφο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με ημερομηνία αποστολής 10.11.2022 και θέμα: «Επικινδυνότητα μετά από έκθεση του ευρέος κοινού σε βιοκτόνα αεροζόλ με αυτόματη συσκευή ψεκασμού στο χώρο», αναγράφεται ότι:
«…α. Η χρήση βιοκτόνων αεροζόλ που εφαρμόζονται με αυτόματη συσκευή ψεκασμού στο χώρο, στον οποίο είναι πιθανή η ύπαρξη ατόμων και ταξινομούνται ως καρκινογόνα κατηγορίας 1Α ή 1Β ή 2, μεταλλαξιγόνα κατηγορίας 1Α ή 1Β ή 2 και τοξικά στην αναπαραγωγή κατηγορίας 1Α ή 1Β ή 2, δεν πρέπει να αφορά κατοικημένους χώρους ή χώρους εργασίας.
β. Οι επαγγελματίες χρήστες αυτών των βιοκτόνων, κατά την επανείσοδό τους στο χώρο εφαρμογής θα πρέπει να φοράνε κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας, τα οποία καθορίζονται κατά περίπτωση με βάση και την ποσοτική εκτίμηση επικινδυνότητας από δευτερογενή έκθεση για τις συγκεκριμένες εργασίες ανάλογα με το χώρο εφαρμογής.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή των σκευασμάτων αυτών, η υπηρεσία θα προχωρήσει στη τροποποίηση των υφιστάμενων εγκρίσεών τους, ως προς το πεδίο εφαρμογής τους σύμφωνα με τα ανωτέρω….».
Στην ίδια παράγραφο αναγράφεται: «..Βεβαιωθείτε ότι οι ηλεκτρικές εντομοπαγίδες δε βρίσκονται επάνω ή σε απόσταση μικρότερη των 3 μέτρων από τα σημεία παρασκευής τροφίμων ή οποιοδήποτε εκτεθειμένο τρόφιμο...» Επισημαίνουμε ότι ο ισχυρισμός σχετικά με την ελάχιστη απόσταση των ηλεκτρικών εντομοπαγίδων, είναι αυθαίρετος και δεν προκύπτει από κάποια οδηγία ή αναφορά στην εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Σε περίπτωση εφαρμογής της συγκεκριμένης οδηγίας, σε μικρές κουζίνες ή παρσκευαστήρια, δεν μπορούν να τοποθετηθούν ηλεκτρικές εντομοπαγίδες, ως εκ τούτου αυξάνεται ο κίνδυνος επαφής των τροφίμων με ιπτάμενα επιβλαβή έντομα, όπως είναι οι μύγες.
(3) Στην Οδηγία υπ’ αριθμό 50, της παραγράφου «ια. Έλεγχος παρασίτων», αναγράφεται μεταξύ άλλων ότι: «Κάθε δολωματικός σταθμός σημαίνεται από το εγκεκριμένο συνεργείο με σκοπό την ακριβή καταγραφή της δραστηριότητας των παρασίτων». Επισημαίνουμε ότι έλεγχος και καταγραφή ευρημάτων πρέπει να γίνεται και στις φερομονικές παγίδες, στις παγίδες μηχανικής σύλληψης τρωκτικών και στο δίκτυο ηλεκτρικών εντομοπαγίδων.
(4) Στην πρώτη παράγραφο της ενότητας «Καταπολέμηση Εντόμων και Τρωκτικών», σχετικά με το Σκοπό αναγράφεται ότι «Η παρουσίαση του προγράμματος ελέγχου και καταπολέμησης τρωκτικών και εντόμων για όλους τους χώρους του εργοστασίου, ώστε να προστατεύεται το παραγόμενο προϊόν από επιμολύνσεις». Επισημαίνουμε ότι το πρόγραμμα ελέγχου και καταπολέμησης τρωκτικών και εντόμων δεν αφορά αποκλειστικά εργοστάσια αλλά κάθε επιχείρηση υγειονομικού ενδιαφέροντος. Όπως αναγράφεται στην Υγειονομική Διάταξη 47829/2017 άλλωστε, ως «Επιχείρηση Υγειονομικού ενδιαφέροντος νοείται στην παρούσα, κάθε κατάστημα ή επιχείρηση ή εργαστήριο ή δραστηριότητα που αφορά είτε τρόφιμα και ποτά, είτε παροχή υπηρεσιών.»
(5) Στην δεύτερη παράγραφο της ενότητας «Καταπολέμηση Εντόμων και Τρωκτικών», σχετικά με το Σκοπό αναγράφεται ότι «Η διαδικασία ελέγχου τρωκτικών και εντόμων εφαρμόζεται στους χώρους παραγωγής και αποθήκευσης της επιχείρησης». Επισημαίνουμε ότι η διαδικασία ελέγχου τρωκτικών και εντόμων εφαρμόζεται καθολικά σε όλους τους χώρους της εγκατάστασης, αλλά και στα μέσα μεταφοράς προϊόντων που χρησιμοποιεί η επιχείρηση.
(6) Στην πέμπτη παράγραφο της ενότητας «Καταπολέμηση Εντόμων και Τρωκτικών», σχετικά με τα Αρχεία αναγράφεται ότι: «….Ένας φάκελος Μυοκτονίας - Απεντόμωσης είναι χρήσιμο να περιλαμβάνει τα παρακάτω…..». Επισημαίνουμε ότι ο όρος «είναι χρήσιμο», είναι ανακριβής. Στην Υγειονομικής διάταξη 47829/2017, αναγράφεται ότι το αρχείο ΑΠΕΝΤΟΜΩΣΗΣ ΜΥΟΚΤΟΝΙΑΣ: «Περιέχει τη σύμβαση με αδειοδοτημένη εταιρεία καταπολέμησης εντόμων και τρωκτικών, τις εγκρίσεις κυκλοφορίας και τις τεχνικές προδιαγραφές των σκευασμάτων που χρησιμοποιούνται, το πρόγραμμα καταπολέμησης τρωκτικών και εντόμων, κάτοψη ή σκαρίφημα της επιχείρησης όπου θα απεικονίζονται οι δολωματικοί σταθμοί ή οι σταθμοί παρακολούθησης που έχουν τοποθετηθεί και τα έντυπα αποτελεσματικότητας/τεκμηρίωσης των εφαρμογών.»
(7) Αναφέρεται αυθαίρετα ότι το μεσοδιάστημα επισκέψεων για την υλοποίηση εργασιών Απεντόμωσης – Μυοκτονίας, είναι ένας μήνας (12 επισκέψεις ετησίως). Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με τον «Οδηγό ορθής πρακτικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση προστασίας από ζωικούς εχθρούς και έντομα στις επιχειρήσεις τροφίμων», απαιτείται για την επιτυχημένη διεξαγωγή μιας εφαρμογής Μυοκτονίας, μεταξύ άλλων η σύνταξη μελέτης μυοκτονίας με προσδιορισμό των τελικών θέσεων δόλωσης, με επιλογή κατάλληλου σκευάσματος και με χρονοδιάγραμμα επισκέψεων. Στον ίδιο οδηγό, αναγράφεται επίσης ότι: «Η συχνότητα των ελέγχων πρέπει να είναι επαρκής. Όταν ξεκινάμε την παρακολούθηση σε έναν χώρο δεν ξέρουμε τι να περιμένουμε. Μια αρχική προσέγγιση ανάλυσης ρίσκου θα μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε τους αναμενόμενους εχθρούς αλλά όχι την ένταση της παρουσίας τους. Η συνεχής παρακολούθηση επί ένα έτος θα μας δώσει το πραγματικό προφίλ της δραστηριότητας παρασίτων στην εν λόγω εγκατάσταση σε όλες τις εποχές. Οι έλεγχοι μπορεί να συνοδεύονται ή όχι από εφαρμογές.
Μετά από το πρώτο έτος με αρκετές επισκέψεις ελέγχου (και εφαρμογής αν χρειάζεται), τα τεκμηριωμένα στοιχεία της δραστηριότητας των παρασίτων θα οδηγήσουν τους υπεύθυνους (Επιστήμονας ΙΡΜ και Υπεύθυνος Εγκατάστασης) να αποφασίσουν από κοινού τη συχνότητα επισκέψεων του επόμενου έτους. Στο επόμενο έτος οι έλεγχοι μπορεί να μειωθούν ή και να αυξηθούν.
Αν δεν υπάρχει καθόλου εμφάνιση τρωκτικών σε εσωτερικούς χώρους και δεν υπάρχει σημαντική δραστηριότητα εντόμων σε εσωτερικούς χώρους, μπορεί η συχνότητα ελέγχων να μειωθεί. Η συχνότητα ελέγχων μπορεί να μην κατανέμεται ομοιόμορφα στο έτος όταν μια επιχείρηση λειτουργεί εποχιακά (για παράδειγμα σε τουριστικές περιοχές).
Η συχνότητα των εφαρμογών: Αν παρατηρείται εσωτερική δραστηριότητα, τότε πρέπει να γίνονται διαδοχικές συνεχείς εφαρμογές ώστε το πρόβλημα να επιλύεται άμεσα και οριστικά. Επίσης για την εκτίμηση της συχνότητας εφαρμογών θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η διάρκεια που ένα εντομοκτόνο ή τρωκτικοκτόνο σκεύασμα είναι αποδοτικό μετά την εφαρμογή του. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι σκευάσματα που ψεκάζονται χάνουν την μισή ισχύ τους δύο εβδομάδες μετά την εφαρμογή τους. Επίσης, τα τρωκτικοκτόνα σκευάσματα δεν παραμένουν ελκυστικά μετά την πολυήμερη παραμονή τους σε συνθήκες περιβάλλοντος (υγρασία, βροχές, υψηλές θερμοκρασίες).»
(7) Χρησιμοποιείται ο γενικός και ανακριβής όρος «εγκεκριμένο» για την περιγραφή του συνεργείου Απεντόμωσης, όμως δεν γίνεται αναφορά στην εθνική νομοθεσία. Στο σημείο αυτό, διευκρινίζουμε ότι βάσει της Κ.Υ.Α 323/4883/16-1-2015 (ΦΕΚ 163/Β΄/22-1-2015), απαιτείται γνωστοποίηση ίδρυσης και λειτουργίας επιχείρησης επαγγελματικής χρήσης βιοκτόνων σκευασμάτων με σκοπό την καταπολέμηση εντόμων και τρωκτικών σε κατοικημένους χώρους. Η λίστα των νόμιμων επιχειρήσεων Καταπολέμησης Εντόμων & Τρωκτικών είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (https://1click.minagric.gr/oneClickUI/frmAnaggeliesTrok.zul). Κάθε επιχείρηση δύναται να εφαρμόζει καταπολεμήσεις εντόμων και τρωκτικών σε κατοικημένους χώρους μόνο υπό την επίβλεψη υπεύθυνου επιστήμονα που έχει συμπεριληφθεί στην αρχική ή σε συμπληρωματική γνωστοποίηση.
Οι υπεύθυνοι επιστήμονες θα πρέπει να κατέχουν πτυχίο: Γεωπόνου ή Χημικού ή Χημικού Μηχανικού ή Κτηνιάτρου ή Ιατρού ή Φαρμακοποιού Α.Ε.Ι. της ημεδαπής ή πτυχίο του Τμήματος Φυτικής Παραγωγής ή του Τμήματος Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας των Α.Τ.Ε.Ι. ή του Τμήματος Δημόσιας Υγιεινής της Σχολής Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας των Α.Τ.Ε.Ι. της ημεδαπής ή ισότιμο πτυχίο ή δίπλωμα αντίστοιχων ειδικοτήτων της ημεδαπής ή της αλλοδαπής.
Ο υπεύθυνος επιστήμονας αναλαμβάνει την ευθύνη της αποτελεσματικής και ακίνδυνης εφαρμογής των καταπολεμήσεων, συμπεριλαμβανομένης και της σύνταξης σχετικής έκθεσης αξιολόγησης των μη χημικών μεθόδων που ενδείκνυνται για την καταπολέμηση εντόμων και τρωκτικών κατά περίπτωση, αλλά και της ενημέρωσης των περιοίκων για τα κατά περίπτωση μέτρα προστασίας μετά την εφαρμογή των βιοκτόνων σκευασμάτων.
Η επιχείρηση επαγγελματικής χρήσης βιοκτόνων σκευασμάτων με σκοπό την καταπολέμηση εντόμων και τρωκτικών σε κατοικημένους χώρους, πρέπει να διαθέτει τα κατά περίπτωση επαγγελματικά μηχανήματα και να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα ατομικής προστασίας για την επαγγελματική χρήση των βιοκτόνων σκευασμάτων.